Saga Grybów jest stowarzyszeniem powołanym w 2020 r., łączącym aktywistów już od 2010 r. działających w mikroregionie miasta Grybowa w woj. małopolskim dla ochrony i promocji lokalnego wielokulturowego dziedzictwa: Polaków katolików, polskich Żydów i Łemków. Zajmuje się archiwistyką społeczną: gromadzeniem i publikowaniem informacji, fotografii, pamiątek i wspomnień, edukacją poprzez media społecznościowe, opieką nad cmentarzem żydowskim w Grybowie (Siołkowej) i masową mogiłą w Białej Niżnej. W działania włącza zarówno lokalnych mieszkańców, jak i potomków grybowskiej społeczności żydowskiej ze Stanów Zjednoczonych, Izraela, Francji, Wielkiej Brytanii, Szwecji, Słowacji, Argentyny.
W 2011 r. przy współudziale członków stowarzyszenia w USA ukazała się biografia jednego z ocalałych z Zagłady grybowian pt. 'The Horse Adjutant’. Od tamtego czasu udało się nawiązać kontakt z trzydziestoma rodzinami ocalałych grybowian i przedwojennych emigrantów. Od tamtego czasu również trwało gromadzenie imion i nazwisk grybowskich Żydów, których udało się ustalić ponad 3000, z czego ponad 1700 to mieszkańcy getta z lat 1941-1942.
Te imiona i nazwiska, współdziałając z Fundacją Centrum Rodziny Popielów, w ramach projektu „Ludzie, nie liczby” umieściliśmy na powstałym w 2019 r pomniku. Pierwszą akcję porządkowania cmentarza przeprowadziliśmy w 2013 r. przy udziale kilku osób, rodziny i przyjaciół. W 2019 r. dzięki akcji społecznościowej przy projekcie „Ludzie, nie liczby” było nas już kilkudziesięcioro. W roku 2020 przeprowadziliśmy dwie grupowe akcji porządków, w 2021 już jedną.
Od roku 2015 co roku, jako partnerzy z Fundacją Nomina Rosae i drem Łukaszem Połomskim, prowadzimy spotkania pamięci i modlitwy nad masową mogiłą 360 Żydów z grybowskiego getta, zamordowanych 20 sierpnia 1942 r. w Białej Niżnej w „Aktion Reinhardt”.
W latach 2020-2021 dzięki ofiarności społecznej (bezdotacyjnie) rozwijamy projekt „Cichy Memoriał – Grybowska Saga”, do którego zaprosiliśmy artystę street art Arkadiusza Andrejkowa, w którym przenosimy stare fotografie z szuflad i albumów grybowian na ściany naszego miasteczka i okolicznych wsi. Wśród postaci na muralach znajdują się wszystkie grupy społeczne i wyznaniowe, w tym ofiary Zagłady oraz członkowie ich rodzin pochowani na grybowskim cmentarzu żydowskim. Traktujemy ten projekt jako współczesną formę edukacji wszystkich grup wiekowych.
Opis zrealizowanych prac na cmentarzu:
Plany działania:
- Planujemy przeprowadzać akcje porządkowania cmentarza 2-3 razy do roku. Kontynuujemy działania edukacyjne i konstrukcję strony internetowej.
- Planujemy oznaczenie dojazdu do cmentarza przy współpracy z administracją państwową. Zaprosiliśmy do współpracy w pomiarze i stworzeniu mapy cmentarza (teren 0.9 ha) kadrę i studentów Politechniki Warszawskiej (której zamiejscowy ośrodek znajduje się na terenie Grybowa), pomiar planowany w 2020 r. został przesunięty z powodu pandemii.
- We współpracy ze służbami konserwatorskimi planujemy odnowienie pomnika na masowej mogile 360 Żydów w Białej Niżnej.
- We współpracy z Gminą Gródek n.Dunajcem planujemy postawienie tablicy pamiątkowej i tablicy informacyjnej w miejscu obozu pracy w Lipiu.
Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej Opiekuna.
Poniżej zdjęcia z prac porządkowych na cmentarzu żydowskim oraz z realizacji murali.
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
photo credit: Saga Grybów
